روغن موتور سیکلت

روغن موتور، حیاتی‌ترین مایع در پیشرانه موتورسیکلت شماست. این فقط یک روانکار ساده نیست؛ بلکه “خون” جاری در رگ‌های قلب تپنده موتورسیکلت شما و مهم ترین بخش لوازم مصرفی موتور است است. انتخاب نادرست این مایع حیاتی می‌تواند به سادگی منجر به هزینه‌های سنگین تعمیرات اساسی، کاهش شدید عمر مفید قطعات و عملکرد ضعیف پیشرانه شود.

اگر به دنبال خرید روغن موتور سیکلت هستید، اما در میان انبوه برندها، استانداردها (JASO، API) و گرانروی‌های مختلف (مانند 10W40) سردرگم شده‌اید، این راهنمای جامع برای شما نوشته شده است. ما به تمام سوالات شما پاسخ خواهیم داد تا با آگاهی کامل، بهترین انتخاب را برای وسیله نقلیه خود انجام دهید.

انواع روغن موتور سیکلت

روغن‌های پایه، اسکلت اصلی هر روغن موتور را تشکیل می‌دهند. بر این اساس، روغن‌ها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

۱. روغن مینرال (Mineral) یا معدنی

این روغن‌ها مستقیماً از نفت خام پالایش می‌شوند و ساده‌ترین تکنولوژی ساخت را دارند. روغن‌های مینرال معمولاً قیمت پایین‌تری دارند و برای پیشرانه‌های با تکنولوژی قدیمی‌تر، موتورسیکلت‌های کم‌حجم (مانند طرح هوندا ۱۲۵) و استفاده‌های شهری و معمولی که فشار زیادی به موتور وارد نمی‌شود، مناسب هستند. این روغن‌ها نیاز به تعویض در بازه‌های زمانی کوتاه‌تری دارند.

۲. روغن نیمه سنتتیک (Semi-Synthetic)

این نوع، ترکیبی هوشمندانه از روغن پایه مینرال و روغن سنتتیک (مصنوعی) است. روغن‌های نیمه سنتتیک عملکردی به مراتب بهتر از مینرال دارند؛ مقاومت آن‌ها در برابر حرارت و اکسیداسیون بالاتر است و روانکاری بهتری در دماهای مختلف ارائه می‌دهند. این گزینه، تعادل خوبی بین قیمت و عملکرد ایجاد می‌کند و برای طیف گسترده‌ای از موتورسیکلت‌های مدرن شهری و جاده‌ای مناسب است.

۳. روغن تمام سنتتیک (Full-Synthetic)

پیچیده‌ترین و پیشرفته‌ترین نوع روغن موتور سیکلت. این روغن‌ها در آزمایشگاه و از طریق فرآیندهای شیمیایی پیچیده تولید می‌شوند (به جای پالایش مستقیم نفت خام). روغن‌های تمام سنتتیک بالاترین مقاومت را در برابر حرارت شدید (جلوگیری از تبخیر و سوختن روغن)، اکسیداسیون و سایش دارند. این روغن‌ها برای موتورسیکلت‌های اسپرت، مسابقه‌ای، پیشرانه‌های با تکنولوژی بالا (High-Performance) و شرایط رانندگی سخت (فشار گاز بالا، دور موتور بالا) ایده‌آل هستند. اگرچه گران‌تر هستند، اما با کاهش اصطکاک به بهینه‌سازی مصرف سوخت و افزایش طول عمر موتور کمک شایانی می‌کنند.

چه روغنی برای چه موتوری مناسب است؟

به عنوان چند نمونه در پایین بهترین مدل روفن را برای موتورسیکلت‌های محبوب بازار آورده‌ایم:

بیشتر موتورسیکلت‌های اسکوتر: 10W30

بنلی 250 جفت و بنلی ریس: 10W60 سطح کشش SM

زونتس: 10W60سطح کشش SL

دینو RZ3، بنلی TRK، بنلی 250 تک سیلندر: 10W50 سطح کشش SM

موتورهای ریسینگ مانند هوندا CBR، کاواساکی نینجا و …: 7100

موتورهای ایرانی مانند طرح هوندا و طرح ویو: روغن‌های ایرانی

از روغن ماشین می‌توان در موتور سیکلت استفاده کرد؟ به هیچ عنوان، زیرا هیچ روغن ماشینی کیفیت لازم را برای موتورسیکلت ندارد و خاصیت کشش پذیری روغن برای موتور باید بسیار بیشتر از ماشین باشد.

راهنمای انتخاب بهترین روغن موتور سیکلت

بهترین روغن برای موتورسیکلت شما، دقیقاً همان چیزی است که کارخانه سازنده در دفترچه راهنمای مالک توصیه کرده است. انتخاب شما باید بر اساس سه فاکتور کلیدی زیر باشد:

۱. گرانروی (Viscosity) یا شاخص SAE

گرانروی یا ویسکوزیته، به زبان ساده، مقاومت روغن در برابر جاری شدن (غلظت) است. این شاخص با اعدادی مانند 10W40 یا 20W50 نمایش داده می‌شود:

• عدد قبل از W (مانند 10W): نشان‌دهنده گرانروی روغن در دمای سرد (W مخفف Winter/زمستان) است. هرچه این عدد کمتر باشد، روغن در هوای سرد راحت‌تر جریان می‌یابد و استارت صبحگاهی آسان‌تر و ایمن‌تر خواهد بود.
• عدد بعد از W (مانند 40): نشان‌دهنده گرانروی روغن در دمای کاری موتور (حدود ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد) است. هرچه این عدد بالاتر باشد، روغن در دمای بالا فیلم پایدارتری ایجاد کرده و خاصیت روانکاری خود را بهتر حفظ می‌کند.

امروزه تقریباً تمام روغن‌های موتور سیکلت از نوع «مالتی گرید» (Multi-Grade) یا چهارفصل هستند و نیازی به تعویض روغن با تغییر فصل نیست.

۲. استاندارد سطح کیفی (API)

موسسه نفت آمریکا (American Petroleum Institute) کیفیت روغن‌ها را با شاخص API دسته‌بندی می‌کند. برای موتورهای بنزینی، این شاخص با حرف S شروع می‌شود (مانند SL, SM, SN, SP). هرچه حرف دوم به حروف آخر الفبای انگلیسی نزدیک‌تر باشد (مثلاً SN از SM جدیدتر و باکیفیت‌تر است)، روغن دارای سطح کیفی بالاتر، افزودنی‌های بهتر و سازگاری بیشتری با استانداردهای زیست‌محیطی است. برای اکثر موتورسیکلت‌های امروزی، استفاده از روغن موتور سیکلت با حداقل سطح کیفی API SL توصیه می‌شود.

۳. استاندارد حیاتی JASO (کلید انتخاب برای کلاچ)

این مهم‌ترین استانداردی است که در زمان خرید روغن موتور سیکلت باید به آن توجه کنید. سازمان استانداردهای خودرویی ژاپن (JASO) استانداردی مشخص برای ارزیابی عملکرد روغن در سیستم کلاچ مرطوب تعریف کرده است:

• JASO MA / MA2: این استاندارد تضمین می‌کند که روغن دارای ضریب اصطکاک کافی برای عملکرد صحیح کلاچ مرطوب است و از لغزش آن جلوگیری می‌کند. MA2 نسخه جدیدتر و با ضریب اصطکاک بالاتر نسبت به MA است. اگر موتورسیکلت شما دنده‌ای است (کلاچ و گیربکس مشترک با موتور دارد)، روغن شما باید حتماً دارای استاندارد JASO MA یا MA2 باشد.
• JASO MB: این استاندارد برای روغن‌هایی با کمترین میزان اصطکاک (نزدیک به روغن خودرو) طراحی شده است. این روغن‌ها فقط و فقط برای اسکوترها و موتورسیکلت‌های اتوماتیک (مانند هوندا کلیک، یاماها NMAX و…) که دارای سیستم انتقال قدرت CVT و کلاچ خشک جداگانه هستند، مناسب می‌باشند.

نکات کلیدی در زمان خرید و تعویض روغن موتور سیکلت

1. حجم دقیق روغن: همیشه مطابق با توصیه سازنده، حجم دقیق روغن را داخل موتور بریزید. روغن کم (باعث سایش و داغ شدن) و روغن زیاد (باعث فشار به کاسه نمدها و کاهش راندمان) هر دو مضر هستند.
2. اصالت کالا (خطر روغن تقلبی): بازار مملو از روغن‌های فیک و تقلبی است که ظاهری کاملاً شبیه به اصل دارند. استفاده از روغن تقلبی می‌تواند در عرض چند روز موتور شما را از کار بیندازد. همیشه از فروشگاه‌های معتبر و نمایندگی‌های مجاز خرید کنید.
3. تعویض فیلتر روغن: در هر بار تعویض روغن، حتماً فیلتر روغن را نیز تعویض کنید. فیلتر کثیف، روغن تمیز جدید را به سرعت آلوده کرده و مسیر گردش آن را مسدود می‌کند.
4. زمان تعویض روغن موتورسیکلت: به دفترچه راهنمای موتور خود مراجعه کنید. زمان تعویض به عواملی چون نوع روغن (سنتتیک عمر طولانی‌تری دارد)، شرایط رانندگی (ترافیک شهری و گرد و غبار باعث کاهش عمر روغن می‌شود) و توصیه‌های سازنده بستگی دارد.

چه موقعی باید روغن رو تعویض کنم؟

در کنار هر انجین به دو شکل مقدار روغن و کیفیتی که روغن دارد قابل مشاهده است:

1. از طریق در پوشی که روغن را از آنجا می‌ریزند (کارتیج که با در آوردن آن می‌توانید ببینید روغن تا خطی که روی آن مشخص است هست یا نه و آیا رنگ روغن روشن هست یا نه).
2. در بیشتر موتورهای خارجی سوراخی که روی انجین قرار دارد و خطوطی برای شرایط روغن برای آن تعبیه شده است.

توجه کنید روغن موتورسیکلت باید در بازده زمانی مشخص (بستگی به روغن دارد) باید تعویض شود. برای مثال روغن ایرانی هر 1000 کیلومتر ولی روغن‌های خارجی باکیفیت تا 5000 کیلومتر نیز قابل استفاده کرد.

روغن موتور سیکلت ایرانی یا خارجی؟

مسلماً روغن خارجی؛ البته برای موتورهایی که قیمت‌شان زیر 50 میلیون است روغن ایرانی گزینه مناسبی است اما آن را زود باید تعویض کنید زیرا همچنان روغن موتورسیکلت ایرانی نداریم که باکیفیت باشد.

تفاوت روغن موتور سیکلت و روغن خودرو

یکی از رایج‌ترین و در عین حال پرخطرترین اشتباهاتی که برخی راکبان مرتکب می‌شوند، استفاده از روغن موتور خودرو در موتورسیکلت است. این کار به دلایل فنی کاملاً اشتباه است و به شدت به موتورسیکلت شما آسیب می‌زند:

1. وظایف چندگانه روغن موتور سیکلت: در اکثر موتورسیکلت‌ها (به جز مدل‌های اسکوتر با گیربکس CVT)، پیشرانه، گیربکس (جعبه دنده) و سیستم کلاچ (کلاچ مرطوب یا Wet Clutch) همگی توسط یک نوع روغن، روانکاری می‌شوند.
2. خطر لغزش کلاچ: روغن‌های موتور خودرو برای کاهش حداکثری اصطکاک (به منظور بهینه‌سازی مصرف سوخت) فرموله شده‌اند و حاوی مواد افزودنی کاهنده اصطکاک (Friction Modifiers) هستند. اگر این روغن وارد سیستم کلاچ مرطوب موتورسیکلت شود، باعث لغزش صفحات کلاچ روی هم شده و در نتیجه، انتقال قدرت مختل می‌شود، کلاچ به سرعت می‌سوزد و موتورسیکلت شتاب و قدرت خود را از دست می‌دهد.
3. فشارهای برشی گیربکس: روغن موتورسیکلت باید تحمل فشارهای برشی (Shear Stress) شدید ناشی از چرخ‌دنده‌های گیربکس را داشته باشد، در حالی که روغن خودرو برای این منظور طراحی نشده است.

نکته کلیدی: همیشه و تحت هر شرایطی، باید از روغن موتور سیکلت مخصوص که برای سیستم‌های کلاچ مرطوب فرموله شده‌اند (دارای استاندارد JASO MA) استفاده کنید.

نتیجه‌گیری

انتخاب روغن موتور سیکلت مناسب، یک سرمایه‌گذاری مستقیم برای سلامت و طول عمر پیشرانه شماست. با درک مفاهیم گرانروی (SAE)، سطح کیفی (API) و مهم‌تر از همه، استاندارد کلاچ (JASO MA/MB) و همچنین انتخاب نوع روغن (مینرال، نیمه سنتتیک یا تمام سنتتیک) بر اساس مدل موتورسیکلت و توصیه‌های سازنده، می‌توانید از هزینه‌های تعمیراتی سنگین در آینده جلوگیری کرده و همیشه از حداکثر راندمان موتورسیکلت خود لذت ببرید.